धम्की राजनीति होइन

धम्की राजनीति होइन
प्रदीप नेपाल 
गोरखापत्र १२ फागुन

मधेशी नेता भन्दा मधेशी जनताको अपमान हुने हुनाले, मधेशमा चुनाव हारेका नेतालाई मधेशी नेता भन्नु उचित होला जस्तो लाग्दैन । उनीहरुलाई ‘भारतीय मूल के मधेशी’ भनेको पनि मन पर्दैन । भलै यो परिचय भारतीय सञ्चार माध्यमले नै दिएको हो । नेता नभन्ने हो उनीहरुलाई झन पिरोलो हुन्छ । त्यसैले मैले सगोलमा स्वयम्भू मधेशी नेता भन्ने विशेषण उपयुक्त होला भन्ने लागेको छ । अहिले  उनीहरुको आन्दोलन धम्कीको डिलमा आएर उभिएको हुनाले पनि मैले उनीहरुलाई स्वयम्भू बनाइदिएको हुँ ।
दुःखको कुरा हो, हाम्रा यी स्वयम्भू मधेशी नेतााले पहिले जनताबाट तिरस्कृत हुनु प¥यो । उहाँहरु सबै आआफ्नो क्षेत्रको प्रतिनिधि सभाको निर्वाचन हार्नु भयो । चुनावी हारका कारण उहाँहरुको मन्त्री हुने सपना चकनाचूर भयो । दिल्लीतिर गएर – हरुवालाई पनि केन्द्रीय मन्त्री परिषदमा राख्ने व्यवस्थाका लागि कडा दवाव दिइयोस् अन्यथा नेपालमा भारतको राजनीतिक प्रभाव घट्नेछ भनी गरिएको अनुनय पनि अरण्यरोदनमा रुपान्तरित भयो । गलत नियतसहित ल्याउन खोजिएको ‘असंवैधानिक संशोधन’ पनि धरापमा प¥यो । यसरी जताततैबाट पराजयको उपहार पाएको मधेशी मोर्चाका स्वयम्भू नेताहरु यतिबेला आफ्नो अस्तित्व जीवित रहेको देखाउन हामी चुनाव हुन दिन्नौं भन्दै धम्की दिने काममा लागेका हुन् । यो पनि भारतीय मूल के मधेशी नेताका लागि ‘टाँय टाँय फिस’ हुनेछ ।
कतिपय पत्रकार साथी पनि मलाई मधेश विरोधी ‘नेता’ भन्छन् । तर म स्पष्ट छु – म मधेश विरोधी होइन । मधेशको नाममा सत्ता, भत्ता र लुटपाटको राजनीति गरिरहेका, मधेशी जनतालाई चिन्न पनि नचाहने, स्वयम्भू मधेशी नेताको चाहिँ विरोधी हुँ । यी मधेशी नेताहरु मधेशका जनतालाई चिन्दैनन् मात्र होइन, चिन्न पनि चाहँदैनन् । काठमाण्डौका आलिसान महलहरुमा बसेर लैनचौर, दिल्ली र पटना धाउने अनि मधेशी जनताले अधिकार पाएनन् भनेर मारकाट र आगजनी मच्चाउनेलाई म कुनै परिभाषामा पनि मधेशी जनताका वास्तविक नेता मान्नै सक्दिन । काठमाण्डौमा म पनि आप्रवासी नै हुँ । म भोजपुरमा जन्मिएँ, हुर्किएँ । काठमाण्डौमा पढ्न आएँ । काठमाण्डौबाटै राजनीतिमा होमिएँ । पन्ध्र वर्ष मेची, लुम्बिनी, भेरी र उपत्यकामा काम गरें । तर त्यो लामो कालभरि मैले भोजपुरको माटोमा राजनीति गरिन । प्रतिनिधि सभाको सदस्य पनि काठमाण्डौ क्षेत्र नं १ बाटै भएँ । ०४८ सालको पहिलो चुनावमा पार्टीले मलाई भोजपुर जिल्लाको उम्मेद्वारीको अवसर पनि दिएको थियो । तर, आफ्नो जन्मभूमि भोजपुर मेरो राजनीतिक कर्मभूमि नभएको हुनाले, चुनावमा जीत सुनिश्चित हुँदा हुँदै पनि म भोजपुर गइन । मेरो यही चेतनाले म आपूmलाई मधेशको मसिहा बताउनेहरुलाई तराईमधेशको नेता मान्न सक्दिन । स्वघोषित मधेशी नेताहरुको, नेपाली मधेशमा, कुन कुन निर्माणमा, कुन क्षेत्रको सामाजिक काममा, तराईबासी चेतना माथि उठाउने राजनीतिक योजनामा नेतृत्व रह्यो ? २०४७ यताको चौथाइ शताब्दीको हिसाब गर्दा, काठमाण्डौमा बसेर लैनचौर र बालुवाटारमा ओहोर दोहोर गरेर मालदार मन्त्रालयको मन्त्री हुने बाहेक उनीहरुको परिचय बोक्ने मधेशी नेताको कुन कर्ममा जनपक्षधरता देखियो ? बहुदलको स्थापनापछि, कुनै पनि मन्त्री परिषदमा मधेशी नेताको अनुपस्थिति छैन । तर मधेशी जनताको हितार्थ गरे के तिनले ? मन्त्री भएपछि गरीब मधेशी नेपालीको पक्षमा तिनले भाषणका दुई वाक्य समेत बोलेनन् । भारतीय पुलिसले नेपालको आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रको नागरिकलाई गोली हान्दा समवेदना समेत दिन नचाहने स्वयम्भू मधेशी नेताहरु कसरी मधेशी जनताका प्रतिनिधि हुन सक्छन् ? जनताबाट चटक्कै चुँडिएको हुनाले नै आपूmलाई मसिहा मान्ने मधेशी नेताहरुले आआफ्ना निर्वाचन क्षेत्रमा लज्जाजनक पराजय बेहोर्नु परेको सत्यलाई बिस्तारै तिनले महसुस गर्न थाले होलान । त्यसैले अब तिनीहरु धम्कीको भाषा बोल्न थालेका छन् ।
धम्की, पराजित मानिसकताको अन्तिम अस्त्र हो । राजनीतिमा हार्दै गएकाहरु पहिले अनुनय विनय गरेर आफ्नो अस्तित्व जोगाउन चाहन्छन् । रोनाधोना अस्तित्व रक्षाको दोश्रो चरण हो । बाह्यशक्तिबाट सिफारिश, दवाव र हस्तक्षेपको आग्रह आपूmलाई बचाउने तेश्रो चरण हो । त्यो पनि असफल भएपछि धम्की स्वरक्षाको अन्तिम अस्त्र हो । अहिले स्वयम्भू मधेशी नेताहरु यही चौथो चरणमा प्रवेश गरेका छन् । जसरी तिनका पुराना गतिविधि राजनीतिसँग पराजित भए, त्यसरी नै यो धम्की पनि पराजित हुनेछ । यसका लागि सरकारमा, राजनीतिक समस्याको समाधान राजनीतिक परिपाटीबाटै खोजिनु पर्छ भन्ने राजनीतिक ज्ञान हुनुपर्छ । प्रजातान्त्रिक अभ्यासमा आवधिक निर्वाचन हुन्छ, निर्वाचनमा जित्ने सांसद, मन्त्री आदि इत्यादि हुन्छ । हार्नेले अर्को अवधिसम्म जनताको घरदैलामा घुमेर आफ्नो उपस्थितिलाई जीवित राखेर आगामी चुनावमा विजयप्राप्तीको बाटो खन्छ । यो नै सङ्घीय भने पनि नभने पनि लोकतान्त्रिक परिपाटीको वाध्यात्मक पद्धति हो । यो पद्धतिलाई कुनै पनि प्रजातान्त्रिक नेता, सरकार या सँस्थाले चुनौती दिन मिल्दैन ।
अहिले मधेशका स्वयम्भू नेताले गरेको नकाम यही चुनौती हो । र यो यस्तो चुनौती हो – जो कुनै पनि राजनीतिकर्मीका लागि सुहाउँदो काम होइन । धम्कीले नेतालाई बर्बर बनाउँछ, सभ्य होइन । 
सँगसँगै सरकारलागि पनि यो एउटा चुनौती हो । सरकार धम्कीसँग डराएर प्रजातान्त्रिक अभ्यासलाई तिरस्कार गर्छ कि धम्कीलाई तिरस्कार गरेर प्रजातान्त्रिक अभ्यासलाई अगाडि बढाउने हो, हेर्न बाँकि छ । किनभने सत्ताको चक्रब्युहमा जोजस्ता महारथीको हैकम छ – ती कोही पनि राजनीतिक संस्कार बोकेका छैनन् भन्ने मेरो एकल निष्कर्ष छ । सबै यो निष्कर्षमा सहमत हुनुपर्छ भन्ने दुराग्रह पनि मसँग छैन ।
एकपछि अर्को नकाम गरेर आफ्नो अस्तित्व नै लोप गराउने गिद्देभीरको यात्रामा लागेको वर्तमान सरकारले आपूmलाई बचाउने झण्डै झण्डै अन्तिम अवसर पाएको छ । यसलाई पनि सरकारले गुमायो भने राम राम त सबैले भन्लान् । तर काँध हाल्न कोही आउँदैनन् । सत्ता संचालकलाई यत्ति भए अहिलेलाई पुग्ला । प्रधानमन्त्रीज्यूले, ‘तीन तहकै चुनाव गराउन सरकार दृढ छ’ भनेर जसरी भनिरहनु भएको त्यो बोली सार्थक होस् । अहिले दिन सकिने शुभकामना यत्ति हो ।
राम्रा र नराम्रा कामहरु सँगसँगै हिंडीरहेका हुन्छन् । नराम्रा कामहरुले राम्रो परिणाम दिने कुरालाई अपवाद मान्नु हुँदैन । बितेको १० वर्षमा मधेश मुद्दाले नयाँ उचाइ प्राप्त गरेको छ । सबै समाजमा दुई खाले मान्छे हुन्छन् । हुकुम दिने र हुकुम पालन पालन गर्ने । मधेशमा पनि ती छन् र मधेश मुद्दाले तिनको चिनारी नेपालव्यापी बनाएको छ । यो चिनारीमा मधेशवासी जनताको राजनीतिक चेतना अभूतपूर्वरुपमा बढेको छ । आन्दोलन अघि मधेशको राजनीति हुकुमेहरुको नियन्त्रणमा थियो । पहिलो मधेश आन्दोलनपछि हुकुमेहरुको वर्चस्व घट्यो । त्यसैले दोश्रो संविधान सभाको चुनावमा उनीहरु सबै पराजित भए । यो तराई–मधेशका मतदातामा बढेको राजनीतिक चेतनाको अभिव्यक्ति हो । 
अर्को राम्रो पक्ष भनेको नेपाली मधेशीको अधिकार प्रतिको जागरुकता हो । मधेशमा दुईखाले मधेशी छन् । एकखाले ‘भारतीय मूल के मधेशी’ अर्काखाले नेपाली मूलका मधेशी नागरिक । भारतीय मूलका अङ्गीकृत नागरिकले बढी सुविधा लिएको, नेपाली मधेशीको हक खोसेको आवाज नेपाली मधेशी समुदायबाट उठ्नु भनेको राम्रो कुरा हो । वंसजको अधिकार अङ्गीकृतले खोस्ने कुरा अनौठो होइन । सरकारका प्रतिनिधिले पैसा खाएर कसरी नागरिकताको प्रमाणपत्र बेच्दा रहेछन् भन्ने सत्यको ठोस प्रमाण हो – भारत, सोनवर्षाका राजेन्द्र महतो पहिले नेपालको नागरिक भए । सोही कार्यालयबाट दुई वर्षपछि उनका बाबुले पनि नेपाली नागरिकताको प्रमाणपत्र पाए । यो कुशासनको एउटा अनौठो नमूना हो । यस्ता दुष्कार्यहरु कति भए होलान् ? अहिले एक्कीन गरेर भन्न  सकिंदैन । यस्ता नक्कली नागरिकहरुको सङ्ख्या दश लाख भन्दा बढी नै होला । यसलाई हचुवा नै भनिदिनु भए पनि हुन्छ । यो मेरो अनुमान हो । 
किनभने नक्कली नागरिकहरुको नेपाल आगमन २०२० सालदेखि नै निरन्तर छ । तर त्यो वितण्डावादीले भनेको जस्तो चालिस या पचास लाख छैन । पंचायतकालदेखि सीमान्तीकृत जीवन बाँच्न बाध्य भएका, अशिक्षित, गरीव, दलीत मधेशी मूलवासीहरुले समयमा नागरिकता नपाएको पनि उत्तिकै साँचो हो । बहुदल आएपछि जनकपुरतिर आँपको बगानमा नागरिकता फल्न थालेको र त्यो नागरिकता टिप्न भारतीयहरु दौडादौड गरेर नेपाल पसेको हल्ला पनि विश्वसनीय छैन ।
विदेशीलाई नागरिकता दिने मापदण्ड भारतको जस्तै बनाइदिए दिल्ली र हाम्रा स्वयम्भू मधेशी नेतालाई अलि सन्चो हुन्थ्यो कि !